Wetenschappers houden toch een centrale rol in de verdeling van het budget van de NWO en in het bepalen van de onderzoeksprogramma’s. Dat blijkt uit de aanpassingen die NWO, een van de belangrijkste financiers van wetenschappelijk onderzoek in Nederland, vanochtend bekend heeft gemaakt. Het verzet van wetenschappers, universiteitsbesturen en bedrijfsleven tegen de eerder aangekondigde reorganisatie heeft daarmee succes gehad.
De reorganisatie gaat nog wel door, maar niet zoals minister Jet Bussemaker (PvdA) en staatssecretaris Sander Dekker (VVD) van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen afgelopen november aankondigden in hun Wetenschapsvisie 2025. Bussemaker en Dekker stelden toen voor de rol van wetenschappers terug te dringen bij het verdelen van het NWO-jaarbudget van 650 miljoen euro en het bepalen van de onderzoeksprogramma’s. Daar kwam fel verzet tegen. Uit de vanochtend gepresenteerde nieuwe organisatiestructuur blijkt nu dat wetenschappers toch een centrale rol houden.
Geen ontslagen
Volgens voorzitter Jos Engelen van NWO is de reorganisatie niet bedoeld als bezuinigingsoperatie. “Er zullen geen ontslagen vallen”, zegt hij. NWO gaat ingrijpend op de schop om beter te kunnen meegaan met de trends van deze tijd. Onderzoek wordt vaker gedaan in multidisciplinaire groepen, en wetenschappers moeten meer in contact treden met de samenleving. Het huidige NWO is daarvoor te verkokerd en versnipperd. In twee eerdere evaluaties, uitgevoerd in 2008 en 2013, was NWO getypeerd als een “onoverzichtelijke lappendeken”. Maar met de voorstellen destijds is tot op heden amper iets gedaan.
NWO gaat die verkokering en versnippering nu wel aanpakken. De 9 interne bestuursorganen worden teruggebracht naar 4 domeinen (sociale en geesteswetenschappen, zorgonderzoek en medische wetenschappen, technische en toegepaste wetenschappen, bètawetenschappen). De voorzitters van de 4 domeinen – topwetenschappers met bestuurlijke ervaring – komen tevens in de raad van bestuur. Daar nemen ze in gezamenlijkheid besluiten.
Dit moet het gesteggel over budgetten tegengaan, en meer ruimte geven voor multidisciplinair onderzoek. De raad van bestuur krijgt verder een fulltime voorzitter (nu parttime) en een apart bestuurder voor operationele en financiële zaken.
De acht wetenschappelijke instituten van NWO, die nu vrij autonoom opereren, komen in de nieuwe organisatie direct onder de raad van bestuur te hangen.
Ook krijgt NWO een vijfhoofdige raad van toezicht, met leden uit de wetenschap, maatschappij en ministeries. En er komt een 20-hoofdige raad van advies, waarin onder meer universiteiten, ngo’s, overheid en bedrijfsleven zitten.
Duivel zit vaak in de details
President Hans Clevers van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen noemt de aanpassing van NWO “goed”. Volgens neurowetenschapper Peter Hagoort ziet het er “vooralsnog goed uit”. Hij vertegenwoordigt de winnaars van de prestigieuze Spinozaprijs, de Nederlandse ‘Nobelprijs’ die NWO sinds 1995 jaarlijks uitreikt aan drie of vier onderzoekers. Hagoort:
Hij wil bijvoorbeeld zeker weten dat er voldoende geld blijft voor vrij, nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek.
Voorzitter Jos Engelen van NWO zegt toe dat die ruimte er blijft. Hij schat dat nu iets minder dan de helft van het jaarlijkse budget van 650 miljoen euro naar vrij onderzoek gaat. “Dat blijft zo.”
Lees het document van de NWO: