Wim Meijer, voormalig president-commissaris van NS, heeft zijn verontschuldigingen uitgesproken voor het mislukken van de Fyra. Hij deed dat aan het slot van zijn verhoor voor de parlementaire enquêtecommissie over de hogesnelheidstrein. Eerder zei Meijer al: “Er is veel misgegaan, waarvoor je je moet schamen. Ik voel me verantwoordelijk”.

Meijer, voorzitter van de raad van commissarissen van 2002 tot en met 2013, is tot nu toe de eerste getuige die excuses aan de reiziger uitspreekt. Als les voor de toekomst noemde Meijer het aanstellen van een alles overkoepelende ‘regisseur’ die de verschillende belangen “aan elkaar kan knopen”. Nog een les: hou een alternatief achter de hand voor als je niet krijgt wat je had verwacht.

Reserves HSA raakten op

Net als gisteren gaan de verhoren op de zevende dag veel over financiële problemen van HSA, het dochterbedrijf van NS dat de hogesnelheidslijn exploiteerde. Vanaf de afsluiting van de concessieovereenkomst tussen NS en de staat, in 2001, was duidelijk dat het ondernemingsplan eigenlijk onhaalbaar was omdat HSA jaarlijks een te hoog bedrag aan de staat moest betalen. In 2008 dreigden de HSA-reserves op te raken: omdat de Italiaanse treinen te laat werden geleverd, kwamen er geen inkomsten binnen.

‘De staat zou HSA nooit failliet laten gaan’

NS kwam HSA niet te hulp met een injectie uit de eigen goedgevulde kas, maar ging onderhandelen met de staat, vertelde Meijer. Eind 2008 sloot NS een memorandum of understanding met minister Eurlings van Verkeer en Waterstaat, waarbij uitstel van betaling aan HSA werd verleend. Meijer kon de commissie geen volledige duidelijkheid bieden over de totstandkoming van die overeenkomst. In dezelfde periode verstrekte NS een superdividend van 1,4 miljard euro aan de aandeelhouder, minister Bos van Financiën. De commissie veronderstelt ruilhandel, maar Meijer ziet het anders: “Voor NS waren die twee zaken gekoppeld, maar voor de twee ministers niet.” Meijer vatte het memorandum niet op als een “blanco cheque” voor de toekomst. Voor hem was het geen garantie dat de staat te hulp zou schieten als HSA opnieuw in de problemen zou komen. Elders binnen NS werd de mondelinge toezegging van Eurlings wel als zodanig opgevat: de staat zou HSA nooit failliet laten gaan.

‘Ik weet niets van toezegging Eurlings’

Eerder vandaag verklaarde toenmalig directeur Financieringen & Deelnemingen van het ministerie van Financiën, Wouter Raab, dat er in 2008 nooit is afgesproken dat de staat HSA niet failliet zou laten gaan. Volgens Raab was in het memorandum afgesproken dat de staat financieel zou bijspringen als HSA door onvoorziene externe omstandigheden in de problemen zou komen. Dat was ook zo in een apart artikel opgenomen. Simpelweg bijstorten kon volgens Raab niet aan de orde zijn “omdat je dan geld verbrandt, want er waren geen inkomsten. Het zou ook in strijd zijn met Europese staatssteunregels.”

Dat NS ervan uitging dat er wel degelijk garanties waren gegeven, zou volgens commissielid Elias blijken uit notulen van een aandeelhoudersvergadering van HSA (NS en KLM waren de enige aandeelhouders). Raab zei niets te weten van een mondelinge toezegging van Eurlings. “Het is daarna ook niet zo gegaan.”

Momenteel wordt minister Melanie Schultz (Infrastructuur) verhoord door de enquêtecommissie. Volg de tweets van onze redacteur:

Tweets by @markduursma

Lees verder op nrc.nl…